Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı

Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı 109 7.7. BORULARDA ISIL (TERMAL) UZAMA VE KISALMA Boru hattı işi için seçilen güzergâh, dirsek ve klipslerin tasarımı, plastiklerin, metallerden çok daha yüksek olan ısıl genleşmesi ve büzülmesine izin vermelidir. Boru malzemesi üreticilerinin önerilerine uyulmalı, tüm tasarım ve kurulum talimatları uygulanmalıdır. Genleşme omegaları, uygun körüklü veya çeşitli eksenlerde borunun yön değiştirmesi ile yapılan tesisat gerekebilir. Ancak ideal olarak sistemin tasarımı borunun doğal esnekliğini kullanmalıdır. Detaylı hesap ve kontrol için EK-1’e bakınız. 7.8. BORU DESTEKLERİ VE AKSESUARLARI Plastik Boru Destekleri, borunun alt kısmına gelecek şekilde ve yeteri kadar genişlikte olması gerekir. Askı des- tekler plastik borular için iyi bir çözüm değildir. Bazı boru üreticileri, standart destek aralıklarından farklı olarak daha sık aralıklarda olacak şekilde destek aralıkları isteyebilir ve buna uyulması gerekir. Hatta bazı durumlarda (Özellikle açıkta giden HDPE Boruları vb.), sarkmayı önlemek için sürekli destek (örneğin tava vb.) olacak şekilde uygulamalar gerekebilir. Plastik boru hatları için destekler ve boru kelepçeleri genelde yanal tutma sağlamalı ve eksenel harekete izin vermelidir (ısıl genleşme ve büzülmeye bağlı olarak). Metal kelepçeler boruyu sıkıştırmayacak ölçüde olmalıdır. Tek vidalı kelepçelerdeki sabitleme vidaları havşa başlı olmalıdır. Plastik borular için “Askı tipi” taşıyıcılar kullanıldığında, yanal boru hareketlerine engelleyemez ve doğrusal düzgün bir montaj sağlayamaz. Askılar özellikle iki yönde takviye edilmezlerse plastik boru askılaması için uygun değildir. Ağır/endüstriyel boru hatları ile plastik boru hatları aynı boru taşıyıcıları ile kullanılmamalıdır. Borunun esnekliğinden tam olarak yararlanabilmek için kelepçeleri boru yön değişikliklerine (dirsek) çok yakın yerleştirmeyin. Ancak dirseğe yakın kelepçe kullanmak gerekiyorsa, buna gelecek yükler hesaba katılmalıdır. Minimum yarıçapa ilişkin üreticilerin tavsiyeleri dikkate alınmalıdır. Boru destek ve taşıyıcı aralıklarını etkileyen bazı faktörler şunlardır; i) Boru çapı, ii) Boru malzeme cinsi, iii) Boru et kalınlığı (malzeme, fonksiyon ve basınç dayanım derecesine bağlı olarak) iv) Boru içinde dolaşacak sıvının özgül ağırlığı. Özgül ağırlığın 1'den büyük veya daha düşük olduğu sıvılar için genel varsayım olarak özgül ağırlığın 1 (su) olacağı için ayarlamalar yapılması gerekebilir. Bu, iç boru sertliği ve sarkmaya karşı direnç nedeniyle genellikle metal boru hatlarıyla ilgili bir husus değildir. v) Sıvının ve/veya ortamın sıcaklığı, ışınım sıcaklığına maruz kalma dâhil. 7.9. ULTRAVİYOLE IŞIK (UV) Plastikler UV ışınına karşı savunmasız ve zayıf malzemelerdir. Bununla birlikte güvenlik açığı malzemeye ve stabilizasyon seviyesine göre değişir. Binaların içindeki boruların pencereleri geçtiği yerler de dâhil olmak üzere tesisatın güneş ışığına karşı savunmasız olduğu düşünülürse, kaplamanın yapılması önerilir. Boruların depolanma sırasında uzun süre UV ışınına maruz kalmasından da kaçınılmalıdır. Basit bir örtme so- runu çözer. Koruyucu pigmentlerin azlığı nedeniyle, PE-X boruların genel olarak örtülmesi gerekir. 7.10. BORU VE BAĞLANTI PARÇALARININ UYUMLU OLMASI Aynı plastik boru sistemi üzerinde bağlantı parçalarının ve boru malzemesinin aynı üretici ürünlerinden olması gerekli olup farklı marka ürünlerinden olan karışım şeklindeki montajlar risk yaratacaktır. Bunun mümkün ol- madığı durumlarda karışımlı uygulama durumunda basınç testi yaparak kullanım esas olmalıdır.