Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı

146 Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı EKLER EK-1 GENEL BORU TASARIMI İÇİN ÖNEMLİ BİLGİLER E1 GENEL BORU TASARIMI İÇİN ÖNEMLİ BİLGİLER E1.1 GENEL GEREKLİLİKLER Tasarım mühendisine ilk yatırım maliyeti ve işletme maliyetleri açısından karar verme aşamasında ilgili şartname ve teknik özelliklerine uygunluk açısından uzmanlaştırma doğrultusunda dokümanlar hazırlanmıştır. Ek kaynak ve metotların kullanımı ile bilgi de zenginleştirilebilir. Tesisat sistemleri için boru tipini seçerken aşağıdaki faktörler göz önüne alınarak boru malzemesi seçilmelidir. Örnek: yüksek katlı binalarda alt kat grubu ile üst kat grubu arasında su statik basıncı nedeni ile değişik malze- meler gerekebilir. Boru sistemi malzeme seçimi yaparken - Mutlaka boru kodu, tip, cins ve durumunu belirten yönetmelik kullanılmalı - Boru içerisindeki akışkan cinsi belirlenmeli, - Akışkanın boru içerisindeki basınç ve sıcaklığı değerlendirilmeli, - Boruların bulunduğu çevresel koşullar değerlendirilmeli, - Montaj ve işletme maliyeti gözden kaçırılmamalıdır. Tablo E.1.8 boru seçim kriterlerine yardımcı olur. E1.2 BORU MALZEMELERİ Genellikle sistemlerde kullanılan malzemeler; 1. Çelik Çekme Borular (dikişsiz, çekme tip) 2. Demir -Çelik Borular (boyuna veya spiral sarmal dikişli) siyah ve galvaniz 3. Bakır Borular (sert ve yumuşak). 4. Plastik ve Termoset Borular. 5. Alüminyum Borular, 6. Pik ve Düktil Borular. Bahsi edilen tablolarda görüleceği üzere her boru cinsi için ayrı çalışma basıncı, sıcaklığı ve servis vereceği sistemler tarif edilmiştir. Dolayısı ile uygulama alanı ile paralel olarak boru malzemesi fiting ve birleştirme metodu, ayrıca çalışma hız limitleri içerisinde kullanılabilir. Bu konuda pratik notlar ayrıca renk kodları, sabit ve kayar destek mesafeleri ile verilmektedir. Bu konuda ayrıca ASME B31,9 Standardı 4’üncü bölüm ısıtma soğutma sistemleri için kullanılan borularla ilgili tüm bilgileri içerir. Tablo E1.8 (ASHRAE tablo-5) ısıtma klima ile soğutma boru ve bağlantı elemanları seçim kriterleri konusunda ön fikir verir. Tablo E.1.9 (ASHRAE Tablo-7) plastik esaslı borular ve diğer borular ile aynı zamanda maliyet analizi için seçilen boru malzemeleri konusunda son satırda bilgi de vermektedir. E1.3 BORU ET KALINLIĞI VE STRES HESAPLARI E1.3.1 Metal Borular İçin Hesaplar Stres hesapları yapılabilmesi için aşağıdaki konuların ayrı ayrı iyi anlaşılması gerekmektedir. 1- Boru içi çalışma basıncının yarattığı stres, 2- Basınç ve ağırlıktan dolayı boru boyunca oluşan stres, 3- Uzama ve kısalmadan dolayı oluşan stres.