Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı

Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı 191 EK-5 DEPREM VE TİTREŞİM KONTROLÜ E5.1 DEPREM İLE İLGİLİ TEMEL İLKELER E5.1.1 Depremler Deprem (sismik) kelimesi bize her ne kadar ülkemizde yaşanan tabi afetleri hatırlatsa da aslında yaşadığımız dünya üzerinde birçok deprem çeşidi vardır. Bunların bir kısmı dünyadaki tektonik kayaların hareketi sonucu ortaya çıkmaktadır ve bazıları da insan etkili olanlardır. Kısaca sınıflandırırsak, Tabi afet olanlar: • Volkanik patlama sonucu olan depremler, • Magma üzerinde tektonik kayaların hareketi sonucu oluşan depremler, • Toprak kayması, sel basması gibi nedenler ile oluşan depremler, • Obruk vs. gibi yine toprak yapısı ile olan depremler. İnsan kaynaklı olanlar: • Madencilik veya metro kazısı gibi benzer faaliyetler sonucu olan depremler, • Her türlü patlama sonucu olan depremler (Nükleer veya geleneksel bomba) Hangi neden ile olursa olsun sonuç olarak can, mal kayıpları yanı sıra küçük veya büyük olmasına bakmaksızın, tesisat ekipman, boru, kanal ve tesisat sistemlerinin zarar görmesine sebep olmaktadır. E5.1.2 Deprem Dalgaları Dört temel farklı deprem tipi değerlendirildiğinde sonuç olarak bir ortak etki görülmektedir • Şok enerjisi veya deprem dalgaları (dört tür dalga) Üretilen deprem dalgaları P (Primary-ilk dalga) temel olarak kütlesel hareket boyunca zemin mekaniğine bağlı olarak ilerler ve S (Secondery- ikinci dalga) hareket doğrultusunun dikine kesme kuvveti olarak etkiler. Öncelikle P dalgası gelir ve sonrasında S dalgası aşağı yukarı harekete neden olarak büyük hasarı oluşturur. Son iki dalga ise temel olarak yüzeydeki etkileri nedeniyle bilinir. Üçüncü dalga dikey bileşeni olmayan S dal- gası gibidir ve özellikle bina temellerini hareket ettirir ve son dalga da Rayleigh dalgası hareket yönünde eliptik devrilmeye sebep olur. P ve S dalgaları depremin esas yıkıcı her yöne yeni dalgalar gönderen temel sebeplerdir. E5.1.3 Deprem Derecesi Şiddeti ve Büyüklüğü Bu iki kelime depremin vereceği hasarı tarif etmektedir. Deprem şiddet derecesi yıllar içerisinde değişse de deği- şiklik yapılmış Mercalli Şiddet skalası 12 şiddet değeri gözle yeryüzü ve binaların gördüğü zararı tarif etmektedir. Matematiksel temelli olmadığı için zararın tespiti çok zaman alır. Genelde bizim alışık olduğumuz Richter Büyüklük Skalası ise sismografın hareketleri izlediği için çok daha hızlı ve matematiksel bilgi verir. Prensip olarak depremin olduğu noktadan P ve S dalgalarının maksimum olduğu za- manın ölçüm noktasına geliş gecikme süresine bakarak deprem anının deprem büyüklüğünü tarif eder. Büyüklük değeri iki değişik parametreyi esas alır. “Hareket Miktarı” ve “Açığa Çıkan Enerji Miktarı” . Altı (6) büyüklüğündeki deprem, 5 büyüklüğündeki depremden 10 kat daha fazla yeryüzü hareketine ve 30 kat daha fazla enerji açığı çıkmasına sebep olur. Yedi (7) büyüklüğündeki deprem ise 5 büyüklüğündeki depremin 10x10= 100 kat daha fazla hareket miktarına ve 30x30= 900 kat daha fazla enerji açığa çıkmasına sebep olur. 2. dünya savaşından sonra bikini Nükleer Bombası 1x10 19 erg enerji açığa çıkarmıştı ve 5 büyüklüğündeki deprem de 1x 10 20 erg enerji açığa çıkartır.