Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı

Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı 65 KISIM 4. BAKIR BORU, DEVRE ELEMANLARI VE MONTAJI Bakır ve bakır alaşımlı borular Amerika ve İngiltere’de tarihsel süreç içerisinde özellikle sıhhi tesisat, deniz suyu tesisatın- da, buhar, basınçlı hava ve vakum ile medikal gaz, soğutma gazı ve gaz tesisatında kullanılmış ve hala kullanılmaktadır. Ayrıca boru içerisinde sürtünme kayıplarının düşüklüğü, uzun çalışma ömrü, paslanmaması ve hijyenik olması, bakır ve bakır alaşımlı boruların kullanım tercihini öne çıkarmaktadır. Dişli montajın sınırlı olması ve bağlantı elemanlarının yerli üretiminin geniş yelpazede olmamasından dolayı Türkiye’de sadece özel tesisat türleri için kullanılmaktadır. 4.1. BORU MALZEME TİPLERİ Bakır ve bakır alaşımlı borular kullanıldığı tesisata göre tasnif edilmesi dışında bağlantı elemanları da farklı tekniklere göre özel imal edilmiş elektrik kaynak tekniklerinden farklı olarak daha düşük sıcaklılarda ara bağ- layıcı malzemeler kullanılarak birleştirilir. Ticari olarak aşağıda teknik detayları da verilecek olan 6 çeşit bakır çekme boru tipi sırası ile K, L, M, ACR (klima sistemlerinde kullanılan), DWV (drenaj sistemlerinde kullanılan) ve R (soğutma gaz devrelerinde kullanılan) öne çıkmaktadır. Drenaj ve soğutma gazı için olan borulardan detaylı bahsedilmeyecek olsa da sadece bilgi için yazılmıştır. 4.1.1. Boru Sertlik Dereceleri ve Tipler Bakır boru ve bakır alaşımlı borular kullanma amacına göre farklı sertlik dereceleri ve standartlarda imal edilir. Tanım- lanmış hizmet tipine göre çalışma sıcaklığı, basınç ve birleştirme yöntemi için doğru tipte bakır borunun kullanılması önemlidir. Ülkemizde geçerli olan TS EN 12449 no’lu Bakır ve Bakır Alaşımlı Dikişsiz Çekme Boru standardıdır. Amerikan normlarına göre alaşımlı dikişsiz bakır çekme borular O61 tavlanmış, H55 yumuşak çekme veya H80 sert çekme sonrası yumuşatılmış normal, standart normal ve ağır seri kalınlıklarında kullanılmaktadır. Amerikan normlarında alaşımlı çekme bakır borular, ASTM B88M’e göre K, L veya M tipi O60 tavlanmış olarak imal edilir. H sert çekme sonrası yumuşatılmış veya ASTM B75/B75M’e göre O60 az tavlanmış yumuşatılmış borular, soğutma gaz tesisatı için tip L sert çekme, sifonlar için Tip L yumuşak, numune hatları için Tip L sert çekme olarak tanımlanır ve kullanılır. Tablo 4.1 Standart Çekme Bakır Borular için Dış Çap ve Et Kalınlığı Nominal Bakır Çekme Boru Ölçüsü Tip K Tip L Tip M DWV Dış Çap İç Çap Et Kalınlığı İç Çap Et Kalınlığı İç Çap Et Kalınlığı İç Çap Et Kalınlığı (inç) mm mm mm mm mm mm mm mm mm 3/4" 22,2 18,9 1,7 19,9 1,1 20,6 0,8 1" 28,6 25,3 1,7 26 1,3 26,8 0,9 11/4" 34,9 31,6 1,7 32,1 1,4 32,8 1,1 32,9 1,01 11/2" 41,3 37,6 1,8 38,2 1,5 38,8 1,2 39,14 1,06 2'' 54 49,8 2,1 50,4 1,8 51 1,5 51,84 1,06 21/2" 66,7 61,8 2,4 62,6 2 63,4 1,7 3" 79,4 73,8 2,8 74,8 2,3 75,7 1,8 76,96 1,14 31/2" 92,1 86 3 87 2,5 87,9 2,1 4" 104,8 98 3,4 99,2 2,8 99,9 2,4 101,8 1,47 5" 130,2 122 4,1 123,8 3,2 124,6 2,8 126,5 1,82 6" 155,6 145,8 4,9 148,5 3,6 149,4 3,1 151,35 2,1 8" 206,4 192,6 6,9 196,2 5,1 197,7 4,3 200,8 2,76 10" 257,3 240 8,6 244,5 6,4 264,4 5,4