Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı

Tesisat Boru ve Bağlantı Elemanları El Kitabı 79 KISIM 5. PASLANMAZ ÇELİK BORU DEVRE ELEMANLARI ve MONTAJI Paslanmaz çelik ve alaşımlı borular; ferritik, östenitik, martensitik, ferritik-östenitik borular özellikle boru içe- risinde sürtünme kayıplarının düşüklüğü, uzun çalışma ömrü, paslanmaması, yüksek basınç ve yüksek sıcaklık dayanımı ile hijyen koşullarının öne çıktığı durumlarda tercih edilmektedir. Dişli montajın sınırlı olması ve bağ- lantı elemanlarının yerli üretiminin geniş yelpazede olmamasından dolayı Türkiye’de sadece özel konular dışında yaygın olarak kullanılmamaktadır. 5.1 BORU MALZEME TİPLERİ Çalışma basıncına, sıcaklığa, boru boyutuna, birleştirme presli bağlantı yöntemine ve servis tipine uygun boru tipinin ve kalitesinin kullanılması önemlidir. İzin verilen maksimum tasarım basıncı, sıcaklıklar ve borular için gerilmeler TS EN 806'da belirtilen sınırlar içinde olmalıdır Bu bölüm paslanmaz çelik boru tesisatının yapımı ve montajını kapsamaktadır. Paslanmaz çelikler için %18 krom- %10 Nikel alaşımları 300 serisi çelikleri, nikelin katılmadığı alaşımlar ise 400 serisi paslanmaz çelikleri oluşturulur. Bu uygulama için en yaygın kaliteler AISI304 (%18 krom-%8 nikel), AISI316 (%16 krom-%10 nikel-%2 molibden) kod yanına gelen L (karbon seviyesi %0,03) olması ile ifade edilir. Genelde paslanmaz çeliklerde karbon miktarı %0,15 seviyesine kadar çıkar ise de farklı karbon seviyelerinin de tamamı paslanmaz çelik boruları oluşturur. Kaynaklı montajın baskın olması yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı muhtemeldir. Ferritik Paslanmaz Çelik (AISI 409,430 vb.) %12-18 Krom (Cr) kadar kırılganlığı göreceli fazla, darbe dayanı- mı ve kaynak edilebilme kabiliyeti düşüktür. Tamamı manyetik olan bu çelikler malzeme kodları AISI430 gibi genellikle dikişli boru (araba egzoz boruları) sıcak su tankları imalatında kullanılabilir. Östenitik Paslanmaz Çelik (AISI 304,316 vb.) %12-18 Krom (Cr) üzerine Nikel eklenerek kırılganlığı düşük, kaynak edilebilme kabiliyeti iyi malzeme elde edilir. Soğuk işlem yapılarak manyetik özellik kazanabilen bu çeliklerin hijyenik ve darbe dayanımları yüksektir. Martensitik Paslanmaz Çelik (AISI 403,420,420,440 vb.) %3 kadar (Nb-Mo-W) ve %10.5-18 kadar da (Cr) olarak mekanik özellikleri artırılmış ve 815 °C’ye kadar paslanmazlık özelliğini kaybetmez. 700°C’ye kadar güvenli şekilde kullanılır. Malzeme kodları 403-410-440A-B-C gibi. Genelde ameliyathane malzemeleri, mutfak ekipmanları, klima kanalları imalatlarında kullanılır. Ferritik-Östenitik Paslanmaz Çelik (“Dubleks” diye bilinir) %11-30 Krom (Cr) kadar kırılganlığı göreceli fazla, darbe dayanımı ve kaynak edilebilme kabiliyeti düşüktür. Tamamı manyetik olan bu çelikler malzeme kodları 430 gibi genellikle dikişli boru imalatında kullanılabilir. Not: Paslanmaz çelik borular klor bakımından zengin ortamlarda kullanılamaz. (Örnek: Yüzme havuzları)