HABERLER

MTMD Forum: “Hvac Sisteminin Kurulum Süreci; Beklentiler ve Sapmalar”

12-14 Nisan 2018 tarihleri arasında Wyndham Grand Levent Otel’de düzenlenen XIII. Uluslararası Yapıda Tesisat Teknolojileri Sempozyumu’nun ilk günü, MTMD, “Hvac Sisteminin Kurulum Süreci; Beklentiler ve Sapmalar” konulu bir forum düzenledi.

Forumu, MTMD Birinci Dönem Başkanı Ersin Gökbudak yönetti. Forumda; Çırağan Palace Kempinski Mühendislik Direktörü Tayfun Cinemre, ISKAV Test, Ayar ve Dengeleme Komisyonu Üyesi Işık Yücesoy, Şinasi Karaoğlu ve Mekanik Proje Mühendisi Fatma Çölaşan, konunun farklı mesleki disiplinlerini temsilen konuşma yaptı.

Forum Başkanı Ersin Gökbudak, bir mekanik tesisatın kurgulanmasında, teoride gereken her şey yerli yerinde gözükmesine rağmen uygulamada önemli sorunlarla karşılaşıldığını vurgulayarak, forum kapsamında; hedeflerden hangi noktalarda sapıldığı ve sorunların önüne geçilebilmesinde çözümlerin neler olması gerektiği konularının ele alınacağını söyledi.

İlk konuşmacı konunun teknik işletme tarafını temsil eden Tayfun Cinemre idi. Cinemre, “İşletme Yönetimi Açısından Projelerde Kalite Standartlarının Sağlanması (Qualification) ve Sertifikalandırılması (Validation)” başlıklı sunumunda, projelerin işletme ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için “Design Qualification” denilen, Tasarım Kalitesinin Belgelendirilmesi’nin önemine dikkat çekti. Montaj Kalitesinin Belgelendirilmesi, İşletme Kalitesinin Belgelendirilmesi, Performans Kalitesinin Belgelendirilmesi için gerekler konularında detaylı bilgi veren Cinemre, özellikle ilaç ve kimya fabrikaları başta olmak üzere validasyonun önemine dikkat çekti, özetle şunları söyledi: “Validasyonun temel yararı, tesisin istenen standartlara uygunluğunun resmi bir kanıtı olmasıdır. Diğer yararları sırasıyla; Sistemlerin çok iyi tanımlanmış olması ve işletmede daha kolay bir bakım sağlayarak arıza nedeniyle devre dışı kalma sürelerinin kısaltılması; Sistemin amacına uygun bir şekilde, belirlenen bütçe içinde ve zamanında tamamlanması; Kullanıcı taleplerine cevap verilmesi; Proseslerin derinlemesine anlaşılması; Daha kısa zaman içinde daha iyi işletme verimliliğine ulaşmak; Arıza yapma ve sistem çökmesi risklerinin asgariye indirilmesi; Kalite standartlarının işletme sırasında korunması; İşletmecilerin sistemlerin nasıl çalıştığını daha iyi anlaması ile, işletme departmanları arasında daha iyi bir diyalog kurulması.

Kalite standartlarının sağlanması ve belgelendirme sürecinin temel aşamaları şunlardır: Kullanıcı (işveren) Şartnamesi’nde, son kullanıcı olarak ne istendiğinin bildirimi yer alır. Üretici Firmaların Fonksiyon Şartnamesi’nde; üretimde kullanılan cihaz üreticileri tarafından sistemin nasıl çalışacağı, detaylı olarak tanımlanır. Detaylı Tasarım Şartnamesi’nde; Donanım, yazılım ve enstrümantasyonun detaylı tanımı yapılır, proses sıralamaları, çevrimleri vb. tanımlanır. Donanım Tasarım Şartnamesi’nde; Donanım (bilgisayar, hub, enstrümaantasyon, alarm cihazları, vb.) konfigürasyonu ve mimarisi tanımlanır. Yazılım Tasarım Şartnamesi’nde; Yazılımın, FS’nin gerekliliklerini nasıl yerine getireceği tanımlanır. Mantıksal (logical) ve fiziksel yapılandırma belirlenir. Enstrüman Şartnamesi’nde de sistem komponentleri tanımlanır. Saha Kabul Testleri malzeme sahaya geldikten sonra yapılır ve nakliye sırasında malzemenin hasar görmediği ve saha koşullarında fonksiyonel olduğu belgelenir. Sistemin Montajı aşamasında; sistemdeki yazılım, enstrümantasyon ve kontrol cihazları sahaya sevk ve monte edilir. Enstrüman Kalibrasyonu; onaylı prosedürlere göre yapılır. Montaj Kalitesinin Belgelendirilmesi aşamasında; donanımın doğru şekilde monte edildiği, güç ve data bağlantılarının yapıldığı, yazılımın doğru şekilde yüklendiği belgelenir. Sisteme start verilir. İşletme Kalitesinin Belgelendirilmesi aşamasında da; sistemin FS doğrultusunda doğru bir şekilde çalıştığı belgelenir. Yazılım ve donanımın normal ve yüklü koşullarda çalıştığı saptanır”.

ISKAV Test, Ayar ve Dengeleme Komisyonu Üyesi Işık Yücesoy, “Tesisatların Süreç Yönetimi, Kontrolü, Beklentiler ve Sapmalar” başlıklı sunumunda TAD (Test Ayar Dengeleme) işlemlerinin hakkında tasarım aşamasında, proje yönetimi sürecinde, uygulamada, otomasyonda ve işletme sürecindeki önemine dikkat çekti. Yücesoy özetli şunları söyledi: “Tasarım aşamasında TAD ile senaryo paylaşımı yapılır, proje-TAD uyumu kontrol edilir, TAD raporları değerlendirilir. Proje Yönetiminde; koordinasyon toplantıları yapılır, ekipman seçim bilgileri belirlenir, test ve kontrollerin paylaşımı ve TAD sürecinin takibi yapılır. Uygulamada atılan adımlar ise şunlardır: As-Built projeler, ölçüm noktalarının kodlanması, ekipmanların seçim çıktıları, ön kontroller ve devreye alma, TAD süreci ve problem çözüm desteği. Otomasyondaki aşamalar ise şunlardır: Senaryoların birlikte incelenmesi, otomasyon ölçüm noktalarının ve ölçümlerinin doğrulanması, set değerlerinin otomasyona girişi, senaryonun kontrolü ve doğrulanması. İşletme ve Bakım sürecinde raporlar incelenir, periyodik kontrol dökümanları hazırlanır, periyodik kontroller yapılır ve arıza tespitleri olabilir.

Projenin sonucu, bizim TAD raporumuzdur. TAD ekibi işin her türlü testini yapar, raporlar. Raporunda sorunu ve nedenini tanımlar, çözümünü söyler. En büyük hatalar genellikle otomasyonda ortaya çıkmaktadır. Bir işten en son çıkacak taraflar; otomasyon ve TAD ekibidir.”

IMS Proje Yönetimi firmasını temsilen katılan Şinasi Karaoğlu, konuşmasında Hvac sistemlerinde hedef sapmaları hakkında şu bilgileri verdi: “Türkiye’de inşaat sektörü çok kazandırdığı için, projelerin ilk hedefi, nasıl daha çok kazanılabileceği sorusunun yanıtı oluyor. Yasalar sürekli değişiyor. Yapılan yeni bir değişiklik ile inşaat alanlarının küçülmesi hedeflenmişti, ancak yeni yönetmelik sonrasında inşaat alanlarının %25 oranında büyüdüğü görüldü. Bir diğer boyut ise; disiplinler arası yeterli koordinasyonun sağlanamaması neticesinde, yapı kullanım amacı değişikliklerine uyum sağlamamasıdır. Firmalar, yeterince güçlü değil. 50-60 bin metrekareyi geçen her projede, olumsuz bir gidişat müteahhit firmayı batırabilir. 10 milyonluk bir hak ediş, geç ödendiğinde müteahhit firmayı batırabilir. Bu gibi bir çok nedenle müteahhit firma ekonomik güçlük içine itilebilmektedir. Buna karşın sözleşmeler daha dikkatli okunmalıdır, yetkin bir hukukçuya danışmadan imzalanmamalıdır. Gerçekçi olmayan iş akış planları yapılıyor, bu programlar yapılırken olası aksilikler göz önüne alınmalıdır, aksi takdirde sürekli ceza ödemeleri karşımıza çıkacaktır. Adam-saat hesapları hassasiyetle yapılmalıdır. Hesaplamada 58 kişiyle yapılması planlanan bir işte, akış planlarının gerçek dışılığı karşısında gecikmeye girmemek için müteahhit firma 78 kişi çalıştırıyor, dolayısıyla maliyeti yönetemiyor ve zarar edebiliyor.”

Konunun mekanik proje tarafını aktarmak üzere söz alan Gen-Tes Mühendislik kurucusu Fatma Çölaşan, özetle şunları söyledi: “Türkiye’de makine mühendisliği eğitimi veren 186 üniversite bulunuyor. Bunların hepsi, yeterli mühendislik eğitimini verebiliyor mu? İşimizin özü doğru ve yeterli bilgiyle donatılmış mühendislerdir. Öncelikle iyi bir proje ortaya koyabilmek gerekiyor. Gerçi iyi bir proje ile kötü bir iş çıkarıldığı görülmüştür ama tersi mümkün değildir. Mesleki sorumluluk sigortası uygulaması için 1992’den beri uğraşıyoruz. Bu, caydırıcılık içeren bir sigortadır. Bu sigortayı almayan projeci, iş de alamaz. Türkiye’de mühendis, taşeron, yatırımcı ilişkileri çok iyi değil. Proje toplam süresi 36 ay ise 12 ayı projeye ayrılmalı, öyle olmuyor. Hizmet bedelleri ise çok yetersiz. Bir çok sorumlu tutulmamamız gereken detay, çoğu kez ek ücret alınmadan meslekdaşlarımız tarafından üstleniliyor. Müteahhidin aldığı ücretin %1’ine proje yapılıyor, en iyi projelerde bile bu oran %3’ü geçemiyor. Böyle olunca proje firmaları büyüyemiyor, güçlenemiyor.”

Forumun soru-cevap kısmında öne çıkan konu başlıkları ise özetle şunlar: TAD, Commissioning ve proje yönetimi kavramları arasındaki farklar yeterince iyi bilinmiyor veya kanaat birliği oluşmamış. Bu tanımların yerli yerine oturması büyük önem taşıyor. TAD’ın yangın kısmında önemli eksikler bulunuyor. Yangın konusunda mekanikçi ve elektriçinin sorumlu tutulduğu kısımlar farklı. Fanlar, sprinklerler, sistemlerin büyük kısmı mekanikçi tarafından kuruluyor, yangın ihbar paneli elektriçinin sorumluluğunda. Böyle olunca sistem çalışmayabiliyor. Etik yaklaşım, hayatın tüm alanlarında olduğu gibi bu konuda da sorunların halli için büyük önem taşıyor.

Forum, sorunların daha kapsamlı bir MTMD etkinliğinde ele alınacağı duyurusuyla son buldu.